Kiedy wchodzi w życie zastrzeżenie PESEL przez mObywatel?

Każdy Polak posiada numer identyfikacyjny PESEL. W razie jego utraty (czyli przejęcia naszych danych przez nieuprawnione osoby) możemy mieć spory problem. PESEL, dane dowodu osobistego, czy pozostałe informacje na Twój temat mogą posłużyć osobie trzeciej na przykład do wzięcia pożyczki lub kredytu. Rozwiązaniem może być zastrzeżenie PESEL. Kiedy opcja ta pojawi się w naszym kraju i jak właściwie będzie działać?

Czym jest numer PESEL i dlaczego jest tak ważny?

Zacznijmy od tego, co to jest numer PESEL. 11-cyfrowy numer jest identyfikatorem każdego obywatela Polski. Numer nadawany jest tuż po urodzeniu dziecka i zwykle mamy go przez całe życie. Można rozszyfrować PESEL – jest w nim informacja o dacie urodzenia, płci, numer porządkowy, a nawet liczba kontrolna. Dzięki tej ostatniej unikamy pomyłek przy wpisywaniu PESEL-u w polach formularza, na przykład na stronie banku lub E-Urzędu. Gdy pomylimy jedną z cyfr lub ją pominiemy, system wyświetli wtedy komunikat o błędzie. Podobnie odbywa się to także m.in. w przypadku numerów kont bankowych. Także obcokrajowcy mogą ubiegać się o wyrobienie numeru PESEL. Nie odbywa się to jednak automatycznie, a wymaga złożenia wniosku i spełnienia pewnych warunków.

Aby załatwić pewne sprawy urzędowe, możemy skorzystać z E-Urzędu. Do logowania może służyć właśnie także nasz numer PESEL. Jeśli osoba trzecia wejdzie w posiadanie naszego numeru PESEL wraz z innymi wrażliwymi danymi (np. gdy zgubimy dowód osobisty) może uzyskać dostęp do kolejnych wrażliwych danych, składanych wniosków, czy informacji na temat stanu zdrowia. Jeszcze gorsze konsekwencje czekają nas, jeśli przestępca wykorzystuje nasze dane do wzięcia kredytu lub pożyczki online. Wtedy po kilku latach do naszych drzwi może zapukać komornik z żądaniem zwrotu pieniędzy. “Odkręcenie” tej sytuacji jest bardzo trudne, czasem nawet niemożliwe.

Kiedy można się spodziewać możliwości zastrzeżenia numeru PESEL?

W połowie 2023 roku Prezydent RP Andrzej Duda podpisał ustawę umożliwiającą uruchomienie usługi „Zastrzeż PESEL”. Opcja ta pojawi się m.in. w aplikacji mObywatel 2.0. Rządowa aplikacja posiada już wiele przydatnych funkcji, np. dowód osobisty wyświetlony w mObywatel. Taki dowód w aplikacji jest respektowany przez polskie władze, urzędy, a także banki. Opcja zastrzeżenia PESEL to kolejny dodatek, z którego wielu z nas skorzysta.

Techniczna możliwość zastrzeżenia numeru PESEL powinna się pojawić we wrześniu tego roku. Mowa natomiast jedynie o stworzeniu odpowiedniej bazy danych, czy przygotowaniu funkcjonalności do zgłaszania zastrzeżenia PESEL przez posiadaczy. Całkowita ochrona przed skutkami kradzieży tożsamości pojawi się natomiast dopiero w czerwcu przyszłego roku. Dopiero w 2024 wchodzą w życie przepisy, które to umożliwią. Możemy więc podsumować, że skuteczne zastrzeżenie PESEL będzie możliwe za niecały rok. Dlaczego musimy na to tak długo czekać? Polskie władze i twórcy oprogramowania borykają się z problemami technicznymi i prawnymi. Do połowy 2024 roku funkcjonalność powinna jednak działać.

Co będzie umożliwiała usługa „zastrzeż PESEL”?

Opcja zastrzeżenia PESEL od razu ma być dopracowana, bezpieczna i funkcjonalna. Poza możliwością zgłoszenia chęci natychmiastowego zastrzeżenia numeru, możemy też cofnąć taką decyzję. Użytkownik ma też wgląd do listy takich działań w przeszłości. W aplikacji zobaczymy też, czy ktoś sprawdzał nasz numer PESEL (czy jest aktualnie zastrzeżony). Na liście znajdziemy więc wszelkie osoby, firmy i państwowe instytucje, które miały wgląd do bazy.Możliwe ma też być automatyczne zastrzeżenie numeru PESEL, zapewne po zgłoszeniu zgubienia lub kradzieży dokumentu tożsamości.

Dostępne funkcjonalności to:

• zastrzeżenie numeru PESEL,
• cofnięcie zastrzeżenia numeru PESEL,
• przegląd historii zmian statusu.
• historia weryfikacji numeru PESEL przez instytucje, firmy i osoby prywatne,
• ustawienie automatycznego zastrzeżenia numeru PESEL.

Zastrzeżenie PESEL jest dobrowolne. Poza opcją zastrzeżenia numeru w rządowej aplikacji mObywatel pojawi się też bardziej tradycyjna opcja. Wtedy musimy złożyć odpowiedni wniosek. Skutki przy obu metodach będą identyczne.